زیبایی شناسی در هنر

تعریف زیبایی

دستیابی به حدود تعریف زیبایی می توان گفت:
- زیبایی مجموعه عواملی است که دارای هارمونی است وموجبات امنیت روانی و خوشایندی عاطفی ، احساسی را فراهم نماید
زیبایی هم مانند هر واژه ای که به بیان حس می رسد نقطه مقابلی از لحاظ معنایی دارد مثل زیبایی در برابر زشتی ، عشق در برابر تنفر
به عقیده کروچه : زیبایی یک واقعیت فیزیکی نیست وبه قلمرو چیزها (اشیاء) مربوط نمی شود بلکه به کنش انسان مربوط می شود و هیچ گذاری از واقعیت فیزیکی به واقعیت استتیکی وجود ندارد .(کامران پارسی نژاد مقاله زیبایی شناسی در ادبیات وهنر ( دوماهنامه ادبی الفبا )

دسته بندی انواع زیبایی:

مطلق : که جز ذات خدا نمونه دیگری ندارد و کانون تمام زیبائی های مخلوق است. چنانچه طرفداران فلسفه نو افلاطون می گفتند
زندگی کامل و لایتناهی و منبع و کانون هر زندگی است.
آرمانی:ادراک نبوغ بشری که موجودی را چنانکه باید باشد ( نه چنانکه در طبیعت یافت می شود ) در نظر میگیرد ، یعنی موجودی را که شامل جمیع کمالات ممکن باشد در آئینه روان مجسم می کند.
طبیعی: همان زیبائی است که در طبیعت یافت می شود و می توان آنرا به سه نوع تقسیم کرد:
زیبا ئی جسمی اشکال محسوس مانند یک چهره زیبا
ب) زیبائی عقلی مانند یک فکر زیبا یا یک تصور عالی.
ج) زیبائی اخلاقی مانند یک رفتار بزرگوارانه و نجیب
هنری: این زیبائی را بشر خود می آفریند و معنی و مفهوم یک زیبائی آرمانی را که درباره آن تامل و تعمق کرده است بشکل محسوس نمایان می کند مانند یک قطعه موسیقی یا شعر یا مجسمه
مهر انگیز ، منوچهریان ، زیبائی شناسی ، چاپ سوم ، تهران،چاپخانه خوشه ،1368 ، ص 23 و 24)

تعریف زیبایی شناسی:

شناسی از ریشه یونانی و استتیکا نشات گرفته که در یونانی به معنای حساسیت است؛ در زبان عربی علم الجمال ویا علم استحسان گفته می شود از مطالعه تحقیقاتی که در این باره انجام شده می توان دریافت که عده ای زیبایی شناسی را فلسفه هنر دانسته و عده ای دیگر آن را فلسفه زیبایی فهمیده اند در هر حال این دو دیدگاه از هم فاصله زیادی دارند دایره المعارف آمریکانا زیباییشناسی را چنین تعریف می کند ( علم شناخت زیبایی و هنر ) سپس زیبایی شناسی را از سه دیدگاه قابل بررسی دانسته
1- دیدگاه علمی
2- دیدگاه تاریخی
3- دیدگاه فنی (سیستماتیک)
به توضیح تاریخی آن پرداخته که چندان روشنگر نیست
می گوید . روح جستجوگر انسان به صورت غریزی همواره ودر هر شرایطی در پی زیبائیهاست . استتیک همان علم آموزش و شناخت زیبایی به طور کلی بوده و به معنای ظرافت ، خوش ظاهری ، هارمونی ، ذوق ، شادی افزایی ، لطافت ، با معنایی و ... است.
جنبه تقلیدی هنر را مورد انتقاد قرار می دهد و (ارسطو) هارمونی را قانون اساسی زیبایی می داند .
پارسی نژاد مقاله زیبایی شناسی در ادبیات وهنر ( دوماهنامه ادبی الفبا ) )

فلسفه هنر ( زیبا شناسی ):

اشکال اساسی هنر موضوع دانشی قرارا گرفته است که فلسفه هنر یا زیباشناسی نام دارد و معادل اصطلاح لاتین aesthetica است.
استتیک آثار هنری یا معادل فارسی ( زیبا شناسی) یا ( زیبایی شناسی ) اولین بار به اندیشه باوم گارتن (1714 – 1762) خطور کرد و با انتشار آن (1742) پیشنهاد تشکیل رشته ای از دانشی به میان آمد که با بررسی و ارزشیابی تا ثیر آثار هنربر ذهن و حواس انسان سروکار داشت .
آن پس ، در این دانش نو بنیاد شعر ، نگارگری ، موسیقی ، مجسمه پردازی ، معماری ، کنده کاری روی فلز (مس) و هر رشته هنری آزادی که القای زیبایی می کرد ، موضوع بررسی نظری قرار می گرفت و آثار آن سنجیده می شد . در مورد نتیجه فعالیت رشته ادعا شده است که حقیقتی را آشکار می کند که در دسترس اعتلای فلسفه نیست ، بلکه متضاد بر آن است . بدین ترتیب ، زیبایی شناسی از وابستگی دو هزار ساله به سلطه عقل فلسفی ( نظری) آزاد شد و به صورت رشته های هنری آزادی در آمد که قواعد عملی و فنی(تخنه) مخصوصی دارد و در آثارش جهان عاطفه و دل در آن چنان که در احساس و در یافت او حی و حاضر است، مجسم و ابراز می کند.
گارتن با استدلال و تفسیر خود ، حوزه هنر و فعالیت هنری را از سلطه منطق (فرضا منطق ارسطویی) بیرون آورد و انحصار منطق و فلسفه را در قلمرو شناخت و حصول حقیقت اعتباری کرد.
گارتن اظهار می کند که دامنه سلطه هنری از حاکمیت منطق جداست. با پیدایش فلسفه هنر ، قلمرو فعالیت روح به دو شاخه تقسیم می شود : افق منطقی در فلسفه و علم ، و در کنار آن (افق زیباشناختی )که از حقوق خاصی بر خوردار است.
کوشش های اوست که توجه نظری به ��عر و هنر اهمیت پیدا کرد و در پهنه فعالیت روح قرار گرفت.
عابدیان ، زیبایی شناسی به زبان ساده ، چاپ اول ، تهران ، مرکز مطالعات و تحقیقات هنری : موسسه فرهنگی گسترش ، 1380، ص 88،89،90،991)

زیبایی شناسی در سه قلمرو قابل بررسی است

1- روانشناختی (علوم توصیفی و دستوری )
2- فلسفی (سیر تاریخی در فلسفه )
3- نظریه اطلاعات

ارتباط زیبایی شناسی و هنر

هنرمند یا خالق اثر کسی است که قادر به درک وتشخیص زیبایی و بیان آن می باشد او همانی را که در در وجود تو است به تو می نمایاند و اثر هنری پل ارتباطی بین هنرمند و مخاطب را ایجاد می سازد او زیبایی را ار درون خود وطبیعت پر شگفت پیرامون خویش، استخراج می کند .و تسلط در بیان ناب حس ( آن) لحظه وقوع و تجربه ناب آگاهی است.
هنرمند در مسیر خلق با تجهیز به ابزار ، سیاست ، فلسفه ، عرفان ، تاریخ و وقوف به هر آنچه که در پیرامونش در جریان است می تواند به بیان به موقع ان نائل گردد.
بنابراین می بینیم که زیبایی شناسی و هنر در یکدیگر تنیده شده اند که تفکیک این واژه ها امکان پذیر نیست . زیبایی شناسی و هنر
جزو ملزومات اثر هنری می باشد و ابزار مسلم و لازم دست هنرمند
پارسی نژاد ،مقاله زیبایی شناسی در ادبیات وهنر ( دوماهنامه ادبی الفبا )

زیبایی شناسی و نقد

استدلال برخی این است که نقد نوعی ارزشیابی است حال آن که شناسی پژو هنده ای است که ارزش گذاری های خارجی را در نظر می گیرد و آنها را بی طرفانه بررسی می کند.
در نقدگاهی تاکید بر آن است که این رشته بر محور هنر - علم استوار است گاهی واقعیت هنری را بیشتر شهودی در می یابد -یا نقد بیشتر طرز بیان هنری پیدا می کند (مثلا ً در جستار - نویسی انتقادی(essay)( باز گفته می شود که نقد در واقع خصلت هنری دارد تا علمی . در مقابل ، در تاریخ نقد جریانی دیگر دیده می شود که در آن سعی بر آن است که دقیقاً به روش علمی دست یافته شود.
شناسی رشته‌ای علمی است که باید با روشی علمی پیش رود نقش زیبایی شناسی در فعالیت اجتماعی انسان غیر مستقیم است ، در حالی که نقش نقد در این رهگذر مستقیم است نقطه مشترک این دو رشته در آن است که در هر دو باید ساختار آثار هنری و فنون آن بررسی و به جا آورده شود. از این نظر ممکن است هر یک از این دو رشته برای دیگری الهام بخش باشد. فعالیت تحلیلی آن دو نه فقط متوجه آثار هنری است ، بلکه با آفریننده اثر هنری و مصرف کننده آن نیز سرو کار دارد . بدیهی است کار نقد در مورد آثار رویکردی کاملاً مستقیم و منطقی است، زیرا در واقع و وظیفه اجتماعی نقد است .
قرار است نقد در پیشرفت زندگانی فرهنگی و همگانی موثر باشد ، پس باید بر بیننده / شنونده و بر مولفان اثر هنری نیز تاثیر بگذارد . در نقد باید ارزشهای آثار هنری بازشناسی شود ، بنابراین از این لحاظ با زیباشناسی همسو است . البته نقد باید در فعالیت بازبینانه خود در زندگی روزمره بر تجربه متکی باشد و به آن حس که از ارزش ها می یابد . به این ترتیب رویکرد نقد بر اثر هنری متفاوت از زیبایی شناسی و بیشتر ب روش شهودی است. علاوه بر این ، اغلب منتقد موفق می شود بابی نو در هنر بگشاید – جریان یا روشی نو . بنابراین ابزار انتقادی برای زیبایی شناسی نوعی از مصالح به شمار می آید و آن را به تحلیل علمی می گیرد . نتیجه این که نقد و زیبایی شناسی را نمی توان یکسان دانست.
عابدیان ، زیبایی شناسی به زبان ساده ، چاپ اول ، تهران ، مرکز مطالعات و تحقیقات هنری : موسسه فرهنگی گسترش ، 1380، ص 113،112،111)

نام افراد ماندگار در تاریخ زیبایی شناسی:

زیبایی شناسی در غرب:

شناسی در دوران باستان : نظریه پردازان معروف این دوره افلاطون ، ارسطو ، فلوطین ، سنت آگوستین
شناسی در دوران جدید : نظریه پردازان معروف این دوره لئوناردو داوینچی ، نیکولاس بووالو ، بالزاک ، فن لایب ، نیتس ، لایب نیتس ، کار آلکساندر باومگارتن ، دیوید هیوم ، امانوئل کانت ، یهان فن شیللر ، فریدریش شکگل ، فریدریش اشلایر ماخر ، گئورک ویلهلم هگل ، آرتور شوپنهاور ، یهان هر بارت ، آگوست کنت
شناسی در دوران معاصر: باومگارتن در این دوره برای نخستین بار سیستم زیبایی شناسی را به صورت یک علم فلسفی در آورده است ، نظریه پردازان معروف این دوره بندتو کروچه ، جووانی جنتیله ، هگل

تاریخ زیبایی شناسی در شرق:

زیبایی شناسی اسلامی : در جهان انسان بدلیل اینکه اعتقاد به یگانه پرستی داشته و همه چیز را وسیله ای برای رسیدن به آن می دانند از نظر تئوریک به موضوع زیبایی شناسی توجه نشده است اما کسانی همانند امام محمد غزالی نیز در این مورد نظریاتی داده اند

زیبایی شناسی هندی :

نخستین اثر هندی درباره یی شناسی یعنی ناتیه شاستره است که منسوب به بهاراته اسطوره ای است نظریه پردازان معروف آنانداواردهانا ، ماهسورا آناندا دندین ، لولاتا ، شانکوکا ، بهاتانایاکا ، ماماتا ، هماکاندرا ، ویشواناتا جاگاناتا ، پرابهاکارا ، ک . سی. پاندی ،
پ . چودری ، پ . س . ساستری

زیبایی شناسی چینی:

نظریه پردازان معروف یون شو - پینگ ، تزو - جان - چیه هسینگ ، لوچی ، تسونگ پینگ
اسپریتو ، کونز ، گابریلی ، اتینگها وزن ، نیولی ، واندیر نیکولاس ، آسونتو ، جنتیلی ، پلب ، تاریخچه زیبایی شناسی و نقد هنر، دکتر یعقوب آژند ، چاپ اول ، تهران، انتشارات مولی ،1374 ، ص 17 الی 121 )

فهرست منابع:

( اسپریتو ، کونز ، گابریلی ، اتینگها وزن ، نیولی ، واندیر نیکولاس ، آسونتو ، جنتیلی ، پلب) ، تاریخچه زیبایی شناسی و نقد هنر، دکتر یعقوب آژند ، چاپ اول ، تهران، انتشارات مولی ،1374
کامران پارسی نژاد ،مقاله زیبایی شناسی در ادبیات وهنر ، دوماهنامه ادبی الفبا
دکتر مهر انگیز ، منوچهریان ، زیبائی شناسی ، چاپ سوم ، تهران،چاپخانه خوشه ، 13 محمود، عابدیان ، زیبایی شناسی به زبان ساده ، چاپ اول ، تهران ، مرکز مطالعات و تحقیقات هنری : موسسه فرهنگی گسترش ، 1380