واکسن کرونا چه زمانی آماده خواهد شد؟

با وجود تمامی اقدامات پیشگیرانه‌ی مربوط جلوگیری از گسترش ویروس کرونا، بشر توانسته تا فقط از سرعت انتشار این ویروس بکاهد. با اعلام سازمان جهانی بهداشت مبنی بر پندمیک (Pandemic) بودن این بیماری، اکنون همه منتظر تولید واکسن بیماری هستند.
حدود 35 شرکت و مرکز دانشگاهی در حال تلاش برای تهیه‌ی یک واکسن هستند و حداقل چهار شرکت آزمایش واکسن اولیه بر حیوانات را شروع کرده‌اند. شرکت مدرنا (Moderna) نیز به زودی وارد مرحله‌ی آزمایش انسانی خواهد شد. علت سرعت بالا در تهیه‌ی این واکسن همکاری کشور چین در مراحل اولیه‌ی تهیه‌ی ویروس جهت مطالعه در آزمایشگاه بوده است. اما این سرعت بالا دلیل دیگری نیز دارد:
اگرچه کمتر کسی فکر می‌کرد که یک بیماری از خانواده‌ی کرونا سلامت جهان را به خطر بیندازد تلاش‌های بسیار زیادی در تهیه‌ی واکسن در برابر این بیماری انجام شده است: «سرعت بالای تهیه‌ی واکسن برای این ویروس مدیون تلاش دانشمندان جهت تولید واکسن برای مقابله با گونه‌های دیگر این ویروس است» (ریچارت هچت، مدیر کل شرکت Cepi).
ویروس‌های خانواده‌ی کرونا دو اپیدمی دیگر نیز ایجاد کرده‌‍اند: سارس در چین (2002 تا 2004) و مرس در عربستان صعودی (2012). در هردوی این موارد واکسن‌هایی برای این بیماری‌ها طراحی شدند. کمپانی نواوکس از واکسن‌های سارس و کووید-2 در تهیه‌ی واکسن‌ کووید-19 استفاده کرده و ادعا می‌کند چند کاندید آماده برای شرکت در تست انسانی دارد و در بهار وارد خواهد شد. مدرنا نیز از واکسن‌های پیشین ویروس مرس برای تهیه‌ی واکسن کووید-19 استفاده می‌کند.
واکسن‌ها ههه مکانیزم ثابتی دارند: آن‌ها بخشی از ویروس را وارد بدن می‌کنند (تزریق با دوز پایین) تا سیستم ایمنی بدن بتواند با آن مقابله کند. به طور عادی، ایمن شدن در برابر ویروس از طریق ورود ویروس ضعیف‌‍شده و یا بخشی از ویروس که از طریق گرما یا مواد شیمیایی غیرفعال شده به دست می‌آید. ویروسی که وارد بدن شده به زندگی خود ادامه می‌دهد و ممکن است شخص احساس بیماری کند و ممکن است نیاز به دفعات مکرر واکسن نیاز باشد تا بدن خود را تقویت کند. برخی از پروژه‌های واکسن از همین روش‌ها استفاده می‌کنند اما برخی دیگر نیز از تکنولوژی جدیدتری استفاده می‌کنند.
هچت می‌گویند: «تجربه‌ای که از توسعه‌ی واکسن‌ها به دست آورده‌ایم این است که نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم که کجا به مشکل برخواهیم خورد.» این بدین معناست که احتمال اتفاقات متنوع زیاد است. مرحله‌ای که این مشکلات متنوع بیش از پیش خود را نشان می‌دهند مرحله‌ی آزمایشات انسانی است.
مرحله‌ی آزمایشات پزشکی معمولا سه بخش مختلف دارد. در مرحله‌ی اول چندین نفر داوطلب سالم انتخاب شده و عوارض واکسن در آن‌ها به دقت تحت نظر قرار خواهد گرفت. مرحله‌ی دوم شامل استفاده از واکسن بر تعداد بسیار زیادی افراد در دنیای واقعی انجام خواهد شد و مرحله‌ی سوم نیز در تمام دنیا اتفاق خواهد افتاد. باید به این نکته توجه داشت که بسیاری از واکسن‌های اولیه نمی‌توانند از تمامی این بخش‌ها با موفقیت بیرون بیایند. بروس گلین، مدیر سازمان واکسن سابین در واشنگتن، می‌گوید: «قرار نیست هر اسبی که مسابقه رو شروع کرد بتواند به خط پایان برسد.»
این امر دلایل متفاوتی دارد: یا داوطلبان امنیت ندارند و یا داروها موثر نیستند و یا این‌که هردو دلیل در کنار هم وجود دارد. بررسی تلاش‌های شکست‌خورده اهمیت بالایی دارد و به همین دلیل است که آزمایشات پزشکی باید به دقت انجام شوند. اگر واکسن‌های مشابه قبلا تولید شده باشد، تایید واکسن جدید طبیعتا زمان کمتری نیاز خواهد داشت. به عنوان مثال، واکسن سالیانه‌ی آنفولانزا در هر سال تنها دچار تغییرات جزئی می‌شود. اما عامل بیماری‌زای سارس-کووید-2 یک عامل جدید در انسان‌هاست و بخش عظیم تکنولوژی استفاده شده در تهیه‌ی این واکسن هنوز آزمایش پس نداده است. مثلا، در این مورد خاص که از ژن ویروس برای تهیه‌ی واکسن استفاده شده است، هیچ نمونه‌ی پیشین وجود نداشته است. گلین درین باره می‌گوید: «با وجود این‌که عجله‌ی زیادی برای تولید واکسن وجود دارد، مهم است که از میانبر استفاده نکنیم.»
اهمیت این ماجرا زمانی مشخص می‌شود که به نمونه‌ای از یک واکسن در دهه‌ی 1960 توجه کنیم. در این دهه ویروسی وجود داشت که سیستم تنفسی را هدف قرار می‌داد و برای کودکان ایجاد خطر می‌کرد. در آزمایشات پزشکی مشخص شد که این واکسن شدت ویروس را در کودکانی که در معرض ویروس واقعی قرار می‌گرفتند تقویت می‌کرد. چنین اثری در واکسن سارس و آزمایش بر روی حیوانات نیز خود را نشان داد.
به همین دلیل است که تهیه‌ی یک واکسن از صفر تا مرحله‌ی قابل استفاده ممکن است حتی دهه‌ها به طول بیانجامد و دقیقا به همین دلیل اظهارات دانلد ترامپ مبنی بر تهیه‌ی واکسن تا نوامبر غیرمنطقی بود. آنلیز ویلدر اسمیت، استاد مدرسه‌ی بهداشت لندن در رشته‌ی بیماری‌های عفونی، می‌گوید: «من هم مانند بسیاری از واکسن‌شناسان دیگر اعتقاد دارم که امکان تهیه‌ی واکسن در مدتی کمتر از 18 ماه وجود ندارد.» البته این در سریع‌ترین حالت ممکن است که هیچ ایرادی در کار به وجود نیاید.
مشکل دیگری نیز وجود دارد. وقتی که یک واکسن تولید شود، نیاز است که تعداد بالایی تهیه شود و بسیاری از مراکز ظرفیت لازم جهت انجام این کار را ندارند. توسعه‌ی واکسن به خودی خود، از دیدگاه بیزنس، کاری پر خطر است چرا که بسیاری از نمونه واکسن‌ها حتی به مرحله‌ی آزمایش پزشکی نمی‌رسند. از طرفی بسیاری از کارخانه‌ها با هدف تولید واکسنی خاص طراحی شده‌اند و ارتقای آن‌ها با علم به این‌که ممکن است واکسن موفقیت‌آمیز نباشد از نظر تجاری منطقی نیست. شرکت‌هایی مانند Cepi بخشی از این ریسک را کم می‌کنند و کارخانه‌ها را به تولید واکسن‌ها تشویق می‌کنند. Cepi بر آنست که در کنار سرمایه‌گذاری در زمینه‌ی تولید واکسن، ظرفیت تولید آن را نیز ایجاد کند.
بعد از تایید یک واکسن، چالش‌های جدیدی سر راه ایجاد خواهد شد. «جاناتان کوئیک، از دانشگاه دوک در کارولینای شمالی، می‌گوید: «واکسنی که امنیت و تاثیر آن تایید شده باشد تنها یک سوم راه برای در ایمن‌‍سازی جهانیست. بیولوژی ویروس و تکنولوژی ایجاد واکسن ممکن است عوامل محدود کننده باشند، اما سیاست و اقتصاد مانع اصلی در برابر ایمن سازی است.»
مشکل این است که باید اطمینان حاصل کرد که واکسن به دست کسانی که نیاز دارند می‌رسد. این یک چالش مهم است و ازین بابت خط مشی خاصی برای آن تعریف شده است.مثلا آمریکا درصورت شیوع گونه‌ای خاص از آنفولانزا به این ترتیب عمل خواهد کرد: ابتدا کارمندان بخش واکسیناسیون و خدمات اجتماعی واکسینه می‌شوند و سپس کسانی که در معرض خطر هستند (کودکان و خانم‌های باردار). اما مشکل اینجاست که در صورت بروز یک پندمیک، کشورهای مختلف بر سر به دست آوردن واکسن با یکدگیر رقابت خواهند داشت.
بیماری‌های پندمیک بیشتر کشورهایی را هدف قرار می‌دهد که نظام پزشکی شکننده‌تری دارند و چنین کشورهایی قدرت خرید واکسن را ندارند. به گفته‎‌ی ویلدر اسمیت، تا زمان تولید واکسن، این پندمیک سقوط کرده و سرعت رشد آن نیز کم شده است. اما تا زمانی که این اتفاق بیفتد باید به توصیه‌ای مهم گوش کنیم: دستانتان را بشویید.

این مقاله ترجمه به مضمون از مقاله‌ای به همین نام از گاردین (Guardian) می‌باشد.